Sosyal Sorumluluk kavramı sürdürülebilirlik yaklaşımı ile paralel gelişen bir kavramdır. Sosyal Sorumluluk Standartları ve Yönetim  Sistemleri ise bu yaklaşımları küresel bir stratejiye dönüştürülmesini amaçlayan yönetim modelleri ortaya koymaya çalışır. Bu makalede dünyada mevcut olan sosyal sorumluluk yönetimine ilişkin ana modelleri tanımlayacak ve Uluslararası Standartları, yapıları ve kapsamları açısından karşılaştırmalı olarak analiz edeceğiz. Ama öncesinde Kurumsal Sosyal Sorumluluk kavramını hatırlayalım.

https://www.demetekin.com.tr/surdurulebilir-insan-kaynaklari-yonetimi-surdurulebilir-iky/

Bir Yönetim Sistemi Olarak Sosyal Sorumluluk Kavramı

İşletmelerin yasal ve ekonomik amaçlarının ötesinde uzun vadede daha iyi bir toplum için yükümlülükleri vardır. Kurumsal Sosyal Sorumluluk¸ üretimden tüketime kadar bütün işletmeyi yönlendiren, sınırlayan, toplumun refahına katkıda bulunmaya zorlayan politikalar, prosedürler ve eylemlerin benimsenmesi olarak tanımlanabilir.

Dolayısıyla Kurumsal Sosyal Sorumluluk, işletmenin yalnızca kendi menfaatlerini değil, toplumsal refahı korumak ve arttırmak için yapmak zorunda olduğu faaliyetleri de içermektedir

Şirketlerin sosyal sorumluluk ile ilgili uygulamaları aslında bir çok paydaş tarafından direkt veya endirekt yollarla denetlenmektedir.

Paydaşların her biri sosyal sorumluluk denetim mekanizmasının birer çarkıdır. Hepsi birbirini denetler. 

Sosyal Sorumluluk Paydaşları

 

• Kamuoyu; medya, sosyal medya ve diğer iletişim kanalları ile markalar üzerinde baskı unsuru olur.
• Sivil Toplum Örgütleri; STK’lar kamuoyu baskısı yaratır, yasalar ve mevzuat konusunda hükümete baskı yapar, kamuoyunu bilinçlendirir.
• Müşteriler; markaların Sosyal Sorumluluk uygulamalarını değerlendirir; uygulamalarını onaylamadığı markaları satın almaktan vazgeçer ya da protesto eylemleri gerçekleştirerek o markayı mali açıdan zor durumda bırakabilir. (Örn: Çevrecilerin baskısı ile Burberry’nin ürünleri yakmaktan vazgeçmesi; Nike’ın iflas eşiğine  geldikten sonra taşeronlarında çocuk işçiliği önleyen tedbirler alması vb)
• Küresel Tedarikçiler: Kademeli etki yaratarak her üretici mal veya hizmet aldığı tedarikçi ve taşeronu denetler.
• Yatırımcılar; Fortune 500’e girmeyi başaran işletmelerin %80’inden fazlasının internet sitelerinde kurumsal sosyal sorumlulukla ilgili konulara değindiği görülmektedir. Dolayısıyla yatırımcılar yatırım kararını artık sadece ekonomik veriler etkilememektedir. İşletmelerin sürdürülebilirlik politikaları ve uyguladıkları  sosyal sorumluluk faaliyetleri, uzun vadede işletmeler için bir başarı ölçütü haline gelmiştir.
• Yasalar: Sosyal sorumluluk kavramı gelişmiş ülkelerde yasalaşmıştır; İş sağlığı güvenliği, çevre ve çalışma ve sosyal koşulları belirleyen birçok yasa mevcuttur.
• Uluslararası Standartlar: Uluslararası standartlar bu konuda birçok üretici ve tedarikçiye kolaylık sağlar. Bazı standartlar sadece belli ülkelerin oluşturduğu ülkesel bazdadır ancak çoğu   Uluslararası Çalışma Örgütü, FTA – Dış Ticaret Derneği, ISO – Uluslararası Standartlar Örgütü, Sedex Üyeleri Etik Ticaret Denetimi gibi uluslararası düzeyde yapılan mutabakatlara  dayanır.

Fortune 500’e girmeyi başaran işletmelerin %80’inden fazlasının internet sitelerinde kurumsal sosyal sorumlulukla ilgili konulara değindiği görülmektedir.

Uluslararası Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemleri

Sosyal sorumluluk yönetimi standartları her büyüklükteki kuruluş tarafından, tüm endüstrilerde ve dünyanın herhangi bir yerinde uygulanabilir ve üçüncü taraf kuruluşlar tarafından doğrulanabilir. Hemen hemen tüm organizasyonlar (sadece mal üreten şirketler değil), sertifikalandırılabilir ve sertifikasyon bir şirketteki insan kaynaklarının etik yönetimini yansıtır. Sertifikasyon, bir sosyal sorumluluk yönetim sisteminin etkili bir şekilde uygulandığına dair bağımsız güvence ve güven sağlar.

Bu sistemler, küresel tedarik zincirinde kademeli etki yaratarak özellikle çalışma koşulları ile ilgili mevzuatların mevcut olmadığı ya da yetersiz olduğu ülkelerde  birçok boşluğu doldurmaktadır. 

1.SA 8000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi

Sosyal sorumluluk yönetimi modelleri arasında SA 8000 standardı, çalışanların temel haklarına uyulmasına dayalı bir sertifikasyon için temel oluşturur. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün sözleşmeleri ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi gibi önemli referans metinlerine dayanır.  1999 yılında piyasaya sürülen ilk sürümü ile uluslararası tanınırlığa sahip sertifika denetimleri için bir alt yapı niteliğindedir.

Social Accountability International (SAI) tarafından geliştirilen SA 8000 standardı, büyük şirketler, perakendeciler, marka şirketleri, tedarikçiler ve diğer kuruluşlar tarafından tedarik zinciri boyunca adil ve onurlu çalışma koşullarını sürdürmek için bir ortam oluşturmayı amaçlar. SA 8000 standardının çeşitli gereksinimlerine uyduklarını yeterince kanıtlayan şirketler, ilgili sertifikayı alırlar.

2. ISO 26000

Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) 2010 yılında Sosyal Sorumluluk standardını (SA 8000 standardını) esas alarak ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi standardını yayınlanmıştır.  Amacı, iş dünyasını ve diğer kuruluşları işçileri, doğal çevreleri ve toplulukları üzerindeki etkilerini geliştirmek için sosyal sorumluluk uygulamaya teşvik ederek küresel sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmaktır.

3.Sedex Üyeleri Etik Ticaret Denetimi – SMETA

Sedex , bir sertifika veya  standart değildir;  2012 yılında kurulmuş,  tedarik zincirinde sosyal sorumluluk standartlarını geliştirmeyi ve teşvik etmeyi amaçlayan bilgi paylaşımı ve denetleme platformudur. Katılımcı firmalar  web tabanlı bir platformda bilgi/veri depolama ve paylaşım uygulamaları yapar, ortak  veri tabanına bağlanarak diğer üyelerle irtibata geçebilirler.

4.Amfori BSCI – Business Social Uygunluk Girişimi

Küresel pazarlarda çalışma koşullarını kademeli etki yoluyla  iyileştirmek sürdürülebilir çalışma koşullarını dünya genelinde desteklemek ve tedarik zincirleri değerlerini teşvik etmek küresel iş birliğidir.

11 temel ilkeyi içeren amfori BSCI Davranış Kuralları, Uluslararası Çalışma Örgütü, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Bildirgesi ve insan hakları alanında diğer önemli uluslararası çalışma standartlarına dayanmaktadır.

Bknz:https://www.demetekin.com.tr/sorularla-bsci-is-sosyal-uygunluk-girisimi/

5.AA 1000 Güvence Hesap Verebilirlik Standardı 2018

AA1000AP standardının amacı, özellikle sürdürülebilirlik raporları için uluslararsı bir standart oluşturmak ve bu raporların üçüncü kişi ya da taraflarca yorumlanıp değerlendirmesini sağlamaktır.  Standart, genellikle sürdürülebilirlik raporları için üçüncü taraf güvencesinin temelini oluşturan AA1000 Güvence Standardı (AA1000 AS) ile birlikte kullanılır.

• Hesap Verebilirlik kurumunun sosyal sorumluluk yönetimi modeli üç normatif standarttan oluşmaktadır:
  • AA 1000 APS: 2008 – Hesap Verebilirlik İlkeleri Standardı;
  • AA1000 AS: 2008 – Güvence Standardı
  • AA1000SES: 2011 – Paydaşların Katılım Standardı.

 6.IQNet SR 10 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemi

IQ Net SR 10 “Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemleri”, sosyal sorumluluğu yönetmek için gereken alt yapıyı oluşturmayı amaçlayan uluslararası bir standarttır. SR 10 sertifikası, bir kuruluşun sosyal sorumluluğa yapılandırılmış bir şekilde yaklaştığını böylece faaliyetlerinin sürdürülebilir gelişimine katkıda bulunduğunu garanti eder.

Standardın amacı, sosyal sorumluluk alanında bir politika ve hedefler uygulayarak ve şeffaf ve etik davranış yoluyla ilgili tarafların memnuniyetini sistematik olarak iyileştirmektir.

 7. Amerikan Konfeksiyon ve Ayakkabı Derneği

WRAP – Amerikan Konfeksiyon ve Ayakkabı Derneği’nin öncü olması ile 2000 senesinde kuruldu. Kuruluş amacı, dünyada giyim ve ayakkabı üreticilerinin yerel, uluslararası kabul görmüş yasalara ve etik kurallara uygunluğunu denetlemektir. Sorumlu Akredite Üretim Prensipleri anlamına gelmektedir.

Standartların Karşılaştırmalı Analizi

Tüm bu standart ve davranış ilkeleri sektöre ve ülkeye göre değişiklik gösterse de temelde sosyal, çevresel ve ekolojik koşulların iyileştirmesine yönelik girişimlerdir.  Başka bir söylemle farklı zamanlarda farklı ülkelerde ortaya çıkmış benzer manifestolardır. Konunun daha net anlaşılabilmesi için tüm bu  standart ve davranış ilkelerinin bir tabloda karşılaştırıp değerlendirebiliriz.

Tablo 1 Menşei, Çıkış tarihi, Seritikasyon ve Amaç Karşılaştırması

Aşağıdaki tabloda bahsi geçen standartların menşei, çıkış tarihi, sertifikasyon bilgileri ve amaçları listelenmiştir. SA 8000 dışında diğer standartlar Avrupa menşeilidir. Çıkış tarihi açısından SA 8000 1999 yılında ilk kez yayınlanmış ve tüm diğer standartlara temel oluşturmuştur.  Sertifikasyon gerekliliği olan standartlar SA80000 ve ISO 26000 dir. Diğerleri için sertifikasyon gerekliliği yoktur.

 

Tablo 2 Sosyal Sorumluluk Yönetimi Standartları  Temel Prensiplerin Karşılaştırması

Bu tabloda sosyal sorumluluk standartlarının ilkeleri karşılaştırılmıştır. Temel olarak tüm standartlarda aynı ilkelere odaklanmıştır. ISO 26000 disiplin uygulamaları, makul çalışma saatleri  ve adil ücretlendirme konusunda birebir karşılık gelen bir yönerge sunmasa da hukukun üstünlüğüne saygı, insan haklarına saygı Çalışmalarda Temel Prensipler ve Haklar maddelerinde bu konulara değinmiştir.

Tablo 3 Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemlerinin uygulanması ve sürdürülmesi

Tablo 3 de Sosyal sorumluluk yönetim sisteminin  uygulanması ve  sürdürülmesi ile ilgili  Sosyal Sorumluluk Politikası, Belge ve kayıtların kontrolü, risk yönetimi vb sorumluluklar ve ilkeler karşılaştırılmıştır.

Sosyal Sorumluluk Yönetim Sistemlerinin uygulanması ve sürdürülmesi

AMFORİ BSCI Danışmanlığı