“Bina Risk Analizi” ve “Bina Performans Analizi” nedir? Aralarındaki farklar nelerdir?
Maraş depremi sonrası hepimizin merak ettiği bir soru var akıllarda; “Acaba oturduğumuz bina depreme dayanıklı mı? “Bu sorunun cevabını merak ediyorsanız önünüzde 2 seçenek var; “Bina Risk Analizi” ve “Bina Performans Analizi”…Temelde vatandaşın daha güvenli binalarda oturmasını hedefleyen bu iki yöntem çoğu zaman birbirine karıştırılıyor. Biz de bu konulardaki kafa karışıklığını gidermek için bu iki yöntemin arasındaki farkları inceledik.
Öncelikle bu iki yöntemi kısaca tanımlamak gerekir ise;
“Deprem Risk Analizi” 6306 sayılı (*) kanuna göre binanın riskli olup olmadığına karar vermek üzere yapılan bir çalışmadır; analiz sonucu olumsuz çıkar ise binanın yıkılmasına karar verilir; bina 3 ay içinde boşaltılır.
“Performans Analizi” ise binanın depreme dayanıklı olup olmadığına yönelik bir çalışmadır. Burada “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği”nde (**) belirtilen esaslara göre sağlıklı olup olmadığına karar verilir.
Şimdi bu iki yöntem arasındaki farklara bakalım:
- Başvuru Şartı Farkları;
Deprem Risk Analizi için maliklerden birinin veya kanuni temsilcisinin müracaatı ile tespit yapılabilir; ancak Bina Performans Analizi için tüm kat maliklerinin ortak kararı gerekir. Çünkü performans analizinin belirli bir maliyeti vardır ve bu maliyet kat malikleri tarafından karşılanır bunun yanında başka bir sebep de her katta alınacak karot testi numunesi sürecidir. Bunun için de kat malikinin onay vermesi şartı vardır.
2. Kanun Yönetmelik;
Deprem Risk Analizi’ riskli yapı veya bölgeler ile ilgili iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları düzenleyen : “6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun“u esas alır.
“Performans Analizi” ise “2018 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği”nde (**) belirtilen esaslar dikkate alınır. Bu yönetmeliğin amacı binanın performansının değerlendirilmesi ve çıkan sonuçlara göre güçlendirilmesi için gerekli kuralları ve minimum koşulları belirlemektir.
3.Uygulama ve Metodoloji
Performans Analizinde Uygulama Aşamaları;
- Mevcut projenin elde edilmesi, yoksa rölöve alınması ve yapısal sistemin tanımlanması
- Temel sisteminin ve zemin özelliklerinin saptanması (zemin sondajı, arazi deneyleri ve laboratuvar çalışmalarının yapılması
- Varsa yapıdaki mevcut hasarın ve daha önce yapılan değişikliklerin/tadilatların belirlenmesi
- Beton dayanımının belirlenmesi
- Her kattan yönetmelikte belirtilen koşullarda kolon veya perdelerden karot alınarak her katta donatı durumunun tespiti (Sıyırma, tarama metotları ve malzeme deneyleri ile
- TBDY 2018 analiz koşullarına göre bilgisayar programında modelleme
- Sonuç (TBDY 2018`e göre):
- Yapıda kontrollü hasar (KH) oluşması: Can güvenliği sağlanıyor
- Yapıda göçme durumu: Can güvenliği sağlanamıyor.
Riskli Yapı Tespiti Uygulama Aşamaları;
Riskli yapı tespitinde; yapının tümüne hızlıca bakarak binanın yıkılması veya yıkılmamasına karar verilmektedir. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (2018) esasları uygulanmaz. Performans analizine göre daha basit bir analiz olup, bu tespit ile yapılan analiz sonuçları referans alınarak güçlendirme projesine yönelik tasarım ve hesap yapılamaz. 10 kattan az olan yapılar için çalışmalar sadece inceleme katında yapılır. Mevcut yapı yıkılmak isteniyorsa tercih edilebilir. Yapının depreme karşı dayanıklı olup olmadığı ile ilgili bilgi vermez.
- Mevcut projenin elde edilmesi, yoksa rölövenin çıkarılması
- İnceleme katında beton dayanımının belirlenmesi (karot-test çekici ile)
- İnceleme katında donatı durumu tespiti (Sıyırma ve tarama yönetimi ile )
- Bilgisayar programında modelleme
- Sonuç:
- Yapı için kullanılabilir veya yıkım kararı verilir. Riskli bulunması durumunda en geç 3 ay içerisinde yıkılır.
- SONUÇ/KARAR
Deprem Performans Analiz sonucunuda binanın güvensiz olduğu tespit edilirse yıkım ya da binanın güçlendirilmesi yönünde karar alınır; yapılan ekonomik değerlendirme sonucunda eğer güçlendirme maliyeti yeniden yapım maliyetinin % 40’ını geçmiyor ise güçlendirme kararı % 40 ı geçiyor ise yıkım kararı alınabilir. Karar için tüm kat maliklerinin onayı gerekir.
Güçlendirme giderleri Kat Mülkiyeti Kanunu’nda daha detaylı açıklanmış olmakla birlikte mal sahibine aittir. Çok malikli yapılardaysa bina oybirliği gerekmektedir. Ancak binanın risk teşkil ettiğiyle ilgili bir gözlem olması halinde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüklerine bireysel başvurular yapılarak bina incelemesi talep edilebilir.
Deprem Risk Analizinde eğer binanın riskli olduğuna karar verilirse Kentsel Dönüşüm Süreci başlar 3 ay içinde binanın boşaltılması ve yıkım kararı verilir.
Yazar: Demet Ekin
mail: demetekin@portinn.com.tr
ins: demetekinportinn